بامیه با نام علمیHibiscus esculentus از خانوادةپنیرک میباشد که گیاهی یکساله بوده وساقه آن علفی است و به تدریج چوبی می گردد. این گیاه بومی آفریقا یا آسیا است و استفاده از آن در قرن 12 توسط مصریها گزارش شده است.
کشت آن در آمریکا به سال 1700 میلادی بر می گردد. علاوه بر انواع خوراکی، گونه‌هاى زینتى و صنعتى (تولید الیاف) فراوانى نیز از آن یافت مى‌شوند.
شرایط آب و هوایی
بامیه همانند خیار و گوجه فرنگی محصول فصل گرم است و مقاومت به هوای خنک و یخبندان ندارد . در نقاطی که دوره رشد کوتاه بوده و شب های آن نسبتاً سرد باشد ، بخوبی رشد نمی کند و میوه خوبی نمی دهد بنابراین آن را در اوایل فصل نمی کارند . همچنین در آخر فصل که روزها کوتاه بوده و شب ها سرد باشد میزان محصول آن کاملاً پایین می آید . بامیه تحمل رطوبت را ندارد . دمای مناسب برای رشد آن بین 21 تا 30 درجه سانتی گراد است . در طول مدت رشد دما نباید از 18 درجه سانتی گراد کمتر و از 35 درجه سانتی گراد بیشتر باشد .
کاشت
بامیه را بعد از گرم شدن هوا کشت می کنند. نشاء کاری در این گیاه معمول نیست اما می توان آن را هم بصورت نشا و هم بطور مستقیم در زمین اصلی کشت نمود (1). قبل از کاشت ، بذرها به مدت 24 ساعت در آب قرار می گیرند تا عمل جوانه زنی تسهیل شود . بذر بامیه در ردیف هایی که 120 تا 150 سانتی متر از یکدیگر فاصله دارند ، کاشته می شوند . فاصله دو بوته روی ردیف های کشت بین 30 تا 90 سانتی متر متغیر است که آن به نوع رقم ( پاکوتاه و پابلند بودن ) بوته بستگی دارد . بذور در عمق 1 تا 1.5 سانتی متری خاک قرار می گیرد (2). بذور بامیه بخوبی و براحتی جوانه نمی زنند ، لذا تعداد بذر بیشتری در فاصله کمتری کاشته می شوند ، سپس بوته های اضافی تنک می شوند (1و2).طول دوره جوانه زنی 20-12 روز تعیین شده است. مصرف بذر در هکتار بین 3-5/1 کیلوگرم می باشد.
مراقبت های بعد از کاشت:
سله شکنی ، آبیاری و مبارزه با علف های هرز از کارهای اصلی و اساسی مزرعه بامیه است (2). اگر به گیاه اجازه رشد دهند به بیش از 2 متر می رسد اما بهتر است جوانه انتهایی آن را پیش از رشد یکمتری قطع کنند تا شاخه های جانبی و درنتیجه میوه بیشتری تولید کند و گیاه حالت چنبره ای به خود بگیرد (1).
- آبیاری: این گیاه احتیاج به آبیاری زیاد و عمیق دارد. مخصوصاً آبیاری مرتب در اوایل جوانه زنی و نمو بوته و حداقل هفته‌اى یکبار آبیارى براى تولید حداکثر محصول ضرورى است (2).
برداشت:
هنگام برداشت طول میوه بین 5 تا 7 سانتی متر متغیر است . از ظهور گل تا برداشت میوه بین 4 تا 6 روز طول می کشد. در بامیه برداشت میوه مرتب انجام می گیرد . توصیه می شود برداشت میوه هر روز یا دو روز یکبار انجام شود (1و2).زمان برداشت گیاه55-50 روز پس از کاشت گیاه فرا می رسد. دورة برداشت این گیاه معمولاً از خرداد تا مهرماه ادامه می یابد. چنانچه میوه خم شود و دراین صورت شکاف بردارد زمان برداشت آن فرا رسیده است. اگر میوه فقط خم شود و شکافته نگردد از موقع برداشت آن گذشته است. که در اینصورت غلافها چوبی شده و از کیفیت آنها کاسته می گردد (1).
اطلاعات تکمیلی کاشت در منازل:
برای کاشت بامیه در هر 10 متر مربع میزان حدود 30 کیلوگرم کود دامی پوسیده توصیه می گردد. کود سرک مورد نیاز این گیاه در طی فصل رشد یک یا دو بار به صورت سولفات آمونیوم و هر 10 متر مربع یک کیلوگرم است (1).
ارزش غذایی:
بامیه حاوی ترکیباتی از قبیل آهن ، کلسیم ، تیامین ، رایبوفلاوین نیاسین ویتامین C یا اسکوربیک اسید ، لعاب می باشد . در گل های آن دو نوع فلاونول پیگمان به نام گوسی پتین و کوروستین وجود دارد . همچنین بامیه خام حاوی مقادیری پروتئین ، مواد قندی ، هیدرات های کربن ، فسفر ، کلسیم ، سدیم ، خاکستر و ویتامین A دارد (3).
خواص داروئی:
قسمت مورد استفاده دارویی بامیه گل و تخم و ریشه و میوه آن است .بامیه طبق نظر حکمای طب سنتی سرد و مرطوب و از نظر خواص بامیه برای گرم مزاجان خوب است . جوشانده میوه نارس بامیه دارای خواص ادرار آور ، نرم کننده ، التیام دهنده ، مقوی ، لطیف کننده پوست ، تخم آن معرق و محرک قلبی و ضد اسپاسم ، و لعاب حاصل از میوه و تخم آن هم نیز نرم کننده است . و میوه خام آن مقوی قوه جنسی است .بامیه در موارد ناراحتی های سرماخوردگی ای که موجب التهاب یک غشای مخاطی هنگام ترشح می شود ، سوزش مجرای ادرار در موقع ادرار کردن ، تسهیل زایمان های مشکل ، احساس درد در موقع ادرار کردن ، سوزاک به کار می رود .نسخه: ضماد آن در استعمال خارجی به عنوان التیام زخم ها به کار می رود . از برگ های آن به عنوان ضماد نرم کننده استفاده می شود . از جوشانده میوه آن در معالجه سوزاک و سوزاک و سوزش مجاری ادرار استفاده می شود .در خاورمیانه ، اغلب با یک فنجان چای گل بامیه ، که یک چای سنتی خوش طعم خنک و پاک کننده است ، از مسافران پذیرایی می کنند . این چای از گل های بوته ای از خانواده بامیه و پنیرک تهیه می شود.
خاک و کود
برای بامیه خاکهای عمیق و حاصلخیز مناسب بوده و خاک‌هاى شنى‌رسى هوموس‌دار بسیار مناسب براى کاشت بامیه مى‌باشنداما تقریباً در هر خاکیرشد می کند. اگر خاک کمی اسیدی یا خنثی باشد برای گیاه مناسب و بهترینPHبین 6 تا 7 است (1). این گیاه قبل از کاشت به عناصر غذایی بویژه فسفر نیاز دارد . از آنجاییکه دارای طول رویش طولانی است دادن کود در زمان بستن و فرم گرفتن میوه ها توصیه می شود . از دادن کودهای نیتروژنه که باعث افزایش رشد رویشی و همچنین کاهش میوه دهی می شود باید اجتنااب کرد . چنانچه بوته گیاه بیش از اندازه رشد کرد می توان گیاه را به حد معینی سرزنی نمود .کودهای آلی برای کشت این گیاه توصیه می شود (2). در پاییز قبل از شخم عمیق، کود دامی به اندازه 20تن در هکتار برای نگهداری آب و مقدار kg200 کود سوپر فسفات تریبل 46 درصد و kg 150 کود سولفات پتاسیم 52 درصد یا کود شیمیایی به فرمول نسبی 5 (نیتروژن)- 10 (فسفر) -5 (پتاسیم) به مقدار 500 کیلو گرم تایکتن در هکتار به محصول داده می شود.
