باغچه مجازی

درخت اوکالیپتوس یک گونه گیاهی بومی استرالیا است که با انواع شرایط آب و هوایی سازگاری پیدا کرده و به خصوص با آب و هوای گرم کاملا راحت است. اما طراحی فضای سبز اطراف درخت اوکالیپتوس برای باغبانان و طراحان فضای سبز چالش برانگیز است. 

اطراف درخت اوکالیپتوس را خالی بگذارند یا با سنگ و صخره تزئین کنند یا میتوانند گیاهانی در زیر آن بکارند؟

اگر میخواهید چیزی زیر درخت اوکالیپتوس بکارید باید انتخاب درستی در مورد نوع گیاه داشته باشید تا به خوبی در آن محیط رشد کند.

اوکالیپتوس رقیب سرسخت

درخت اوکالیپتوس آب و غذا را با گیاهان دیگر عادلانه سهیم نمیشود. این درخت به سرعت آب و مواد مغذی را از خاک میگیرد و گیاهان دیگر را تشنه و گرسنه میگذارد. روغن اوکالیپتوس قدرتمند است اما این تنها بخشی از مشکل است و میتوان با انتخاب گیاه مناسب، آماده سازی خاک و مراقبت صحیح بر مشکل غلبه کرد. یک موضوع مهم در مورد اوکالیپتوس این است که برگ ریزش فراوان دارد و بستر برگی ایجاد میکند. در مورد درخت اوکالیپتوس بزرگ که برگهای زیادی بر روی خاک اطراف خود میریزد و همچنین پوسته ریزی میکند، گیاهان کوچک زیر آن ممکن است از دسترسی به هوا محروم بمانند و در این شرایط رقابتی سخت، ناکام شوند. بنابراین اگر میخواهید گیاهان دیگری در پای اوکالیپتوس بکارید، برگهای روی آنها را بردارید و بگذارید نفس بکشند.

انتخاب درست گیاهانی که زیر اوکالیپتوس میکارید

شرایط زندگی در زیر درخت اوکالیپتوس سخت است یعنی گیاه باید آماده کم آبی و کمبود مواد مغذی باشد چرا که درختان بزرگ با سیستم ریشه قوی همه مواد مغذی را به سرعت بالا میکشند! برای انتخاب گیاه مناسب برای کاشت در زیر اوکالیپتوس، گونه هایی را انتخاب کنید که آماده چنین شرایطی باشند و همجنین با شرایط سایه یا نیمسایه زیر درخت، مشکلی نداشته باشند. برای افزایش احتمال موفقیت، گیاهان گلدانی بکارید و قبل از کاشت، گودال را با کمپوست، کود حیوانی و خاک برگ بهبود ببخشید.

گلها و گیاهان مناسب زیر اوکالیپتوس

پیچ تلگرافی گیاه پوششی خوبی برای بستر اوکالیپتوس است. اسطخودوس نیز یک گیاه معطر مقاوم به کم آبی است که میتواند به راحتی در زیر اوکالیپتوس رشد کند. خانواده گل راعی گلهای درختچه ای محسوب میشوند که گلهای زرد رنگ میدهند و زیر اوکالیپتوس میتوانند سالم و زنده بمانند. همچنین گیاهانی که سایه را به خوبی تحمل میکنند مانند زیتون معطر برای چنین فضاهایی مناسبند. بسیاری از انواع رز وحشی و رزهای بومی ایران نیز در چنین شرایطی میتوانند رشد کنند.

آیا مالچ اوکالیپتوس برای گیاهان سمی است؟

مالچ اوکالیپتوس به سمی بودن برای گیاهان دیگر شهرت دارد اما سمی محسوب نمیشود. اگر چه این خاصیت سبب میشود علفهای هرز در زیر بستری از برگهای اوکالیپتوس از بین بروند اما باید بدانید این خاصیت نسبتا کوتاه مدت است. تراشه های چوب درخت اوکالیپتوس میتوانند علفهای هرز و گیاهان دیگری که رقیب اوکالیپتوس شده اند را از بین ببرند اگر چه این مزیت آن موقتی است. اما اگر نگران خاصیت سمی برگها و چوب اوکالیپتوس برای گیاهان دیگر اطراف آن هستید، نگران نباشید. کارهای زیادی میتوانید برای جلوگیری از آسیب دیدن گیاهان اطراف اوکالیپتوس انجام بدهید.

برخی از باغبانان به دنبال مالچ اوکالیپتوس هستند تا آن را اطراف گیاهان مورد علاقه خود بریزند و با این کار علفهای هرز و آفتها را از گیاه دور کنند. علت این است که درخت اوکالیپتوس از آن دسته گیاهانی است که حاوی ترکیبی به نام الِلوکِمیکال ( allelochemical ) هستند که تاثیر منفی بر برخی موجودات زنده دارند. از نظر تدوری اگر مالچ چوب اوکالیپتوس و الوار آن اطراف گیاهان بالغ قرار داده شود از رویش علفهای دیگر جلوگیری میکند و حشرات آفت را دفع مینماید.

ماهیت زیان بخش اللوکمیکال مالچ اوکالیپتوس برای برخی باغبانان که گیاهان محبوبی در باغچه دارند نگران کننده است. چرا که این ماده نه تنها باعث میشود برخی از گیاهان اطراف اوکالیپتوس نتوانند خوب رشد کنند بلکه ممکن است ضعیف شده یا حتی بمیرند. بنابراین باید مشخص شود آیا این پدیده که برای گیاهان اطراف درخت اوکالیپتوس رخ میدهد قابل استفاده به عنوان علف کش و آفت کش نیز هست یا نه.

بررسی خاصیت سمی بودن اوکالیپتوس

بر اساس توصیه های California Cooperative Extension Service ، فایده مالچ اوکالیپتوس که از چوب تنه آن به دست می آید کوتاه مدت است. اگر چه با این روش میتوانید علفهای هرز و آفتها را بلافاصله پس از ریختن مالچ بر روی بستر اطراف گیاه، از گیاه دور کنید اما خیلی زود اللوکمیکالها از مواد اوکالیپتوس خارج میشوند و از دست میروند و تنها چیزی که از این مواد گیاهی می ماند تراشه چوب مشابه تراشه های دیگر است.

با این حال اگر چه نمیتوانید از خاصیت سمی بودن آن علیه علفهای هرز استفاده کنید اما میتوانید از خاصیت جلوگیری از تابش نور به بستر خاک بهره ببرید و نگذارید بذرهای علفهای هرز جوانه بزنند.

آیا باید نگران گیاهان اطراف اوکالیپتوس باشم؟

اگر میخواهید بدانید مالچ اوکالیپتوس اطراف گیاهان جوان آنها را مسموم میکند یا گلها و درختان اطراف آن که با هزاران امید کاشته اید صدمه می بینند یا نه، باید به محتوای اللوکمیکال اوکالیپتوس توجه کنید. در واقع تا جایی که میتوانید باید برگها و چوبهای اوکالیپتوس را از اطراف گیاهان جوان دور کنید. در شرایط آب و هوایی خشک تر باید آب کافی در اختیار گیاهان اطراف اوکالیپتوس قرار بدهید تا بتوانند با این شرایط مقابله کنند. مواد شیمیایی اللو در واقع در شرایطی که نور، مواد مغذی یا آب محدود باشد به نفع گیاه عمل میکنند. همه گیاهان تا حدی اللوپاتیک هستند و هنگام ریزش مواد آلی، ترکیبات شیمیایی آلی آزاد میکنند که به خاک نفوذ میکند و با عناصر دیگر اطراف شان برهم کنش دارد.

آیا آللوپاتی اوکالیپتوس برای گیاهان دیگر سمی است؟ 

خیر چنین نیست. در استرالیا که اوکالیپتوس گیاه بومی آن به شمار می آید و خاصیت اللوپاتی در محیط اطراف خود دارد میتوانید گیاهان دیگری را نیز ببینید. در هر زیستگاه طبیعی میتوانید گیاهان بومی را ببینید که به نوعی چنین تاثیر آللوپاتی از خود در محل زندگی شان بر جای میگذارند که درجات مختلف دارد. آللوپاتی و سمی بودن دو چیز متفاوت هستند و ارتباط علی معلولی ندارند. تاثیر آللوپاتی در درختان به صورت سازگاری و برتری در رقابت خود را نشان میدهد. این گیاه در مقایسه با گیاهان دیگر به سرعت ریشه تولید میکند تا سریعتر بتاند رطوبت را از خاک بگیرد بنابراین برای گیاهان دیگری که نیاز به آب دارند و ضعیف تر هستند (در شرایط محدودیت آب) رقیب قدری محسوب میشوند و مانع رشد آنها میشوند. از طرفی به علت رشد سریع شاخ و برگها بر روی گیاهان اطراف خود سایه می اندازند. در نتیجه برای گیاهانی که آفتاب زیادی نیاز دارند محیط را نامساعد میکنند. همچنین ترشح مواد آللوکمیکال آلی در خاک باعث میشود برخی از بذرهای گیاهی نتوانند جووانه بزنند و مستقیم یا غیر مستقیم باعث میشود برخی دیگر رشدشان به نفع گیاهان دیگر کندتر شود. به این ترتیب این چهار ویژگی، ارتباط پیچیده اوکالیپتوس با محیط خود را توضیح میدهد.

پس هر گیاهی که میخواهید اطراف اوکالیپتوس بکارید، موفقیت آن بستگی به تحمل سایه، میزان نیاز به مواد مغذی و آب و تحمل مواد آزاد شده توسط اوکالیپتوس و گیاهان دیگر در خاک دارد. حتما در روزهای گرم سال و به خصوص تابستان، آبیاری کافی برای گیاهان اطراف اوکالیپتوس داشته باشید تا از کم آبی صدمه نبینند.