گیاهان زینتی قسمت عمده تزئینات داخلی منزل را تشکیل می دهند، به علاوه
پرورش نباتات در منزل برای کسانی که باغی در اختیار ندارند و می خواهند
گلکاری کنند حائز اهمیت است. حتی برای کسانی هم که باغی در اختیار دارند و
علاقمند به پرورش گل هستند این موضوع قابل توجه است.
با وجودی که منزل برای
پرورش و نگهداری گل ها محل مناسبی نیست، معهذا مردم به نگهداری گل در منزل
علاقمندند. برای پرورش گیاهان زینتی در منزل باید احتیاجات اصلی آنها را
بدانیم.
محیط داخلی بافت های تشکیل دهنده هر گیاه، مخصوصا در قسمت های گل و
برگ مدام بوسیله محیط اطرافشان متاثر می شوند. عوامل فیزیکی خارجی، یعنی
نور، حرارت، رطوبت، هوا و... میزان واکنش های سلولی را تنظیم می کنند،
البته به شرطی که این عوامل بصورت متناسب و در حد قابل تحمل و مورد نیاز به
گیاه برسند. گیاهان فقط تا موقعی رشد طبیعی و معمولی دارند که هر یک از
عوامل محیطی در حد متناسب و به اصطلاح اپتیمم باقی بمانند. هر وقت، هوا،
حرارت، نور، رطوبت و آب و مواد غذایی از این حد تجاوز کنند و محدودیتی در
رشد طبیعی گیاه ایجاد شود، گیاه حساسیت نشان می دهد که نمایش دهنده رشد غیر
طبیعی آن است. درمطلب زیر درباره بعضی عوامل مهم و موثر که در رشد گیاهان
خانگی موثر هستند به طور جداگانه به بحث و گفتگو می پردازیم.
1 )نور:
گیاهان برای تهیه غذا به روشنایی احتیاج دارند. نور ممکن است بوسیله اشعه
مستقیم خورشید، یا اینکه به طور غیر مستقیم بتابد. شدت نور غیر مستقیم ممکن
است کم یا زیاد باشد. معمولا در گوشه های اتاق نور به طور غیر مستقیم و به
مقدار کم به گیاهان می رسد. اغلب گیاهان گلدار حداقل نصف روز نور مستقیم
خورشید را لازم دارند تا جوانه های گلشان رشد کنند و باز شوند، مثل گل شب
بو. کاکتوس ها و انواع دیگر گیاهان گوشتی نیز به نور مستقیم خورشید
نیازمندند. برای اینکه رنگ زیبای کروتون تغییر نکند، باید آن را در نور
مستقیم قرار داد. به طور کلی نور شدید آفتاب بدلیل اینکه از عمل کربن گیری
جلوگیری می کند و تعریق را در گیاه افزایش میدهد زیان آور و در نتیجه رشد
گیاه به تعویق می افتد. عشقه، فیلودندرون، بگونیای برگی، پیرومیا و دراسنا،
که دارای برگ های زینتی هستند و به همین منظور هم کاشته می شوند باید در
نور غیر مستقیم خورشید با شدت زیاد قرار بگیرند. همچنین گیاهان لطیف مثل،
بنفشه آفریقایی نیز نور غیر مستقیم به مقدار زیاد لازم دارند. در گوشه های
کم نور اتاق نباید گیاهان گلدار را قرار داد. گیاهان برگی را اگر یک یا دو
هفته برای تزئینات در محل کم نور قرار دهند، باید بعد از این مدت جایشان را
عوض کنند و آنها را در محل روشنتری قرار دهند و یا اینکه باید دو دسته
گلدان آماده کرد و هر هفته جای آنها را عوض کرد. یعنی یک سری را برای
دکوراسیون در محلی که نور کم است و سری دیگری را در محل روشن قرار داد.
گیاهان سایه پسند یعنی آنهایی که به نور کم احتیاج دارند مثل، عبایی و بعضی
از سرخس ها و فوتوس را می توان در نور کم یعنی در گوشه های اتاق قرار داد.
2 )هوا و حرارت:
هوای خنک به آن اندازه ای که برای زندگی انسان ضروری است برای گیاهان
ضرورت ندارد. معذالک گیاه هم احتیاج به هوا دارد بخصوص که هوا اغلب همراه
رطوبت است. حرارت زیاد که هوای مرطوب را از بین میبرد باعث اکثر ناراحتی
های گیاه می گردد. لذا تهویه برای گیاهان مورد احتیاج است و بهتر است پنجره
ها در قسمت بالای اتاق باشد. باید توجه داشت که هر اندازه گیاه به سقف
اتاق نزدیک تر باشد بیشتر متحمل گرما و خشکی می شود. در خانه هایی که خیلی
گرم می شود و از بخاری برای گرما استفاده می شود، بهتر است گلدان ها را در
کف اتاق بچینند. به طور معمول حرارت اتاق در روز باید معادل 20 درجه
سانتیگراد باشد و در شب 15 درجه مناسب است. حرارت های زیاد برای گیاهان
مضرند. اختلاف حرارت شب با روز نباید بیشتر از 5 درجه سانتیگراد باشد. اگر
حرارت روز مثلا 25 درجه باشد و در شب یخبندان شود گیاه از بین می رود.
مخصوصا گیاهانی که رطوبت دارند صدمه بیشتری خواهند دید. معمولا گیاهانی از
قبیل آویز، کاغذی درختی و شاه پسند درختی را در زمستان در اتاقی که حرارت 7
تا 10 درجه سانتیگراد دارد، نگهداری می کنند. به این ترتیب این گیاهان در
زمستان استراحت مختصری می کنند و چون حرارت کم است به آب کمتری احتیاج
دارند و ریشه هایشان سالم می ماند و نمی پوسد. در بهار و تابستان بعد این
گیاهان بیشتر و بهتر گل خواهند داد. گلدان های مرکبات را که در منزل
نگهداری می کنند، بهتر است در تمام طول مدت زمستان در زیر زمین خنکی که
حدود 7 تا 8 درجه سانتیگراد حرارت دارد نگهداری کنند و به آنها کم آب
بدهند. باین ترتیب موقع بهار گل هایشان نمی ریزد و میوه روی درخت ظاهر می
شود. همچنین برای مثال در اتاق های غیر مسکونی که بخاری یا شوفاژ ندارد و
یا اینکه گرما کمتر از 10 درجه سانتیگراد است، عده کمی از گیاهان که در حال
استراحت و خواب هستند بهتر و سالم تر می مانند: مثل عبایی، نخل زینتی و
فیکوس و.... حرارت های مناسب برای گیاهان مختلف که در منزل نگهداری می کنند
یکنواخت نیستند و باهم تفاوت دارند. مثلا، آنتوریوم و بنفشه آفریقایی،
گرمای زیادتری نسبت به فیلودندرون لازم دارند. اصولا گیاهان برگی که
مبداشان از مناطق گرمسیری است حرارت روز باید بالاتر از 25 درجه سانتیگراد و
در شب در حدود 20 درجه باشد. اتاق های ما اغلب در زمستان برای نگهداری
گلدان های گل مناسب نیستند. زیرا زیاد گرم می شوند. زیان این گرما از سرما
زیادتر است. بهتر است گیاهان گل دار را مثل، سیکلامن یا میخک را در اتاق
نسبتا خنک نگهداری کنند. باین ترتیب دوام گل زیادتر می شود. در اتاق هایی
که اغلب درزهای پنجره باز هستند و محکم بسته نمی شوند، گلدان هایی که نزدیک
پنجره قرار گرفته اند در شب های زمستان صدمه می بینند. به همین دلیل باید
گلدان ها را در شب از کنار پنجره ها دور کرد و یا بوسیله پرده یا کرکره
گلدان ها را از سرما محفوظ داشت. حتی الامکان باید سعی کرد که گیاهان در
تماس با سرما نباشند. اگر گیاه سرما دید و برگ هایش خشن و سفت شد باید آنرا
با آب سرد شست تا بتدریج به حالت اولیه برگردد. ولی نباید گیاه را نزدیک
بخاری قرار داد. با وجود این ممکن است گیاهی که سرما دیده دوباره به حالت
اولی برنگردد. ولی شما کوشش خود را کرده اید.
3 )رطوبت:
رطوبت هوا مثل نور و حرارت مورد احتیاج گیاه است. البته فراهم کردن رطوبت
در اتاق کار مشکلی است. اکثر گیاهان به غیر از کاکتوس ها و گیاهان به
اصطلاح گوشتی در هوای گرم و خشک ناراحت می شوند. گاز بخاری، هوای اتاق را
خشک می کند. نباید انتظار داشت که در اتاق رطوبتی معادل گلخانه تهیه کنیم
با این وجود با وسائلی می توان تا حدی رطوبت را تامین کرد. مثلا با گذاشتن
کوزه های گلی روی رادیاتور شوفاژ و قرار دادن ظرفی محتوی تورب یا خزه بین
گلدان ها بشزطی که دائما مرطوب باشد. باید به خاطر داشت که برای گیاهان
گرمسیری رطوبت بهتر از حرارت زیاد است. رطوبت دادن به برگ گیاهان خیلی
موثراست برای این کار می توان در یک روز گرم تمام گلدان ها را از اتاق خارج
کرد و با یک دستگاه آب پخش کن برگ ها را شستشو داد یا در منزل اگر روی مبل
ها را با پلاستیک بپوشانند می توانند به همان ترتیب با تلمبه های دستی روی
برگ ها را خیس کنند. ممکن است گلدان گل را داخل گلدان بزرگتری قرار دهند و
میان جدار دو گلدان را با تورب یا خزه مرطوب پر کنند و مجددا در فواصلی
تورب یا خزه را مرطوب نمایند، یا اینکه یک طشت آهنی که شش گلدان یا بیشتر
در آن جا می گیرد تهیه کرده و گلدان ها را در آن بچینند، بین گلدان ها را
با خزه یا تورب مرطوب پر کنند و دائما تورب یا خزه را مرطوب نگهدارند. طریق
ساده تر اینکه روی خاک هر گلدانی تورب یا خزه مرطوب قرار دهند. اگر تعدادی
از گلدان ها به طور مجتمع در گوشه ای قرار گیرند رطوبتشان بهتر حفظ می
شود. گلدان های رطوبت دوست مثل، سیکلامن و بنفشه آفریقایی یا آزاله را در
موقعی که حمام می روید در آنجا بگذارید. گلدان های مذکور را در تمام مدت شب
از حمام بیرون نیاورید به این وسیله گل ها شاداب خواهند شد. بعضی از
گیاهان در شرایط خشکی هوا می توانند زندگی کنند و حتی بهتر رشد می کنند
مانند: عبایی، سانسوریا و سجافی. به طور کلی گیاهان را نباید نزدیک شوفاژ،
بخاری یا مقابل دهانه کولر و در و پنجره های باز قرار داد. گیاهانی را که
رطوبت زیاد لازم دارند در محفظه شیشه ای به نام تراریوم طبق شکل شماره یک
می کارند. از این وسیله علاوه بر نگهداری گیاهان گرمسیری به غیر از کاکتوس
ها و سایر گیاهان گوشتی می توان برای تکثیر گیاهان دیگر استفاده کرد.
همانطوریکه گفته شد گیاهان رطوبت دوست را مستقیما در تراریوم می کارند.
تراریوم چیست
تراریوم،
از یک جعبه چوبی با لبه ای به ارتفاع 15 سانتیمتر تشکیل شده است. در بالای
این جعبه قطعه ای شیشه نصب می کنند که به وسیله نوار چسب بهم متصل شده اند
و یک شیشه متحرک در روی آن قرار می دهند. این شیشه برای تهویه گیاهان داخل
جعبه بکار می رود و هر وقت رطوبت داخل تراریوم، زیاد شود شیشه بالایی را
برمی دارند تا رطوبت تقلیل یابد. ته جعبه 2 تا 3 سانتیمتر شن درشت یا تیله
خرده می ریزند. روی شن یک ورقه نازک زغال خرد شده و روی زغال خرده ها را
مخلوطی از سه پنجم تورب و دو پنجم ماسه پر می کنند (ماسه شسته بدون خاک).
البته این مخلوط را قبل مرطوب کرده و روی آن خزه مرطوب پهن می کنند. در
تراریوم گل هایی نظیر: کروتون، مارنتا، حسن یوسف، عشقه و انواع سرخس های پا
کوتاه و بنفشه آفریقایی را می کارند. علاوه بر تراریوم، در خانه های جدید
اغلب پاسیو موجود است که در آنجا هم گیاهان رطوبت دوست را می کارند. بیشتر
اوقات چون ارتفاع پاسیو، زیاد است و حرارت بطرف بالای آن می رود هم محیط
پاسیو خشک می گردد، هم رطوبت محیطی کم می شود و هم حرارت نزدیک خاک کم است.
در این مورد یعنی در موقع کاشت گیاهان در پاسیو، ممکن است شیشه های سقف را
دوجداره کرد و یا پلاستیکی بالای گیاهان کشید و یا اینکه با شیلنگ رطوبت
محیطی را بیشتر کرد یعنی روزی یک مرتبه در صبح روی برگ های گیاهان را مرطوب
نمود.
منبع: روزنامه صبح ایران
