باغچه مجازی

نسترن زرد یا گل زرد یا رز زرد ایرانی درختچه ای از جنس Rosa در خانواده رزاسه بومی ایران و گرجستان یکی از گونه‌های خوراکی رز است.

foetida در لاتین به معنای بوی نامطبوع است که به دلیل رایحه نسبتا نامطبوعی است که گلهای این گیاه دارد و شبیه بوی روغن سوخته تخم کتان است. البته بوی این گیاه ملایم بوده و از نظر عده ای خیلی نامطبوع نیست. این گیاه بومی منطقه ایران است و در سال 1583 Carolus Clusiu این گیاه را از ایران با خود به اروپا برده و در باغ سلطنتی ردولف دوم در وین کشت کرد.

نسترن زرد بصورت درختچه‌هایی به ارتفاع ۸۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر است. ساقه این گیاه بصورت ایستاده با شاخه‌های محکم و ایستاده یا خمیده دارای تیغ‌های محکم است. بوته این گیاه دوکی شکل بوده و تراکم کمی دارد. نسترن زرد به یک قیم نیاز دارد و یا باید در کنار دیوار کاشته شود. برگ این گیاه تخم مرغی، در حاشیه دندانه‌دار، دمبرگ کرک‌دار و غده‌پوش، شامل تیغ‌های چنگکی یا خمیده است. .

برگها به رنگ سبز تیره، کوچک و تا حدودی براق هستند. هر برگ از 5 تا 9 برگچه تشکیل می شود. میوهای این گیاه کروی است. این گیاه گلهایی به رنگ زرد کم رنگ و با بویی شدید دارد. گلها تکی و بزرگ هستند. گلها 5 گلبرگ داشته و در بهار و تابستان ظاهر می شوند.از گلبرگ‌های نسترن زرد در فصل بهار جهت تهیه مربا استفاده می‌کنند و در فصل پاییز و اواخر تابستان میوه‌های آن را بصورت خام مورد استفاده قرار می‌دهند. گرده افشانی رز زرد توسط زنبور صورت می گیرد. دوره گلدهی بهار و تابستان است.

این گیاه تتراپلوئید و مقاوم به خشکی بوده و سایه را تا حدودی تحمل می کند.

مناسب ترین خاک برای کشت نسترن زرد خاکهایی با بافت متوسط و خاکهای سنگین حاوی مقادیر متوسطی مواد و عناصر غذایی است. در مجموع گیاهی مقاوم به شرایط نامساعد است و در مناطقی که دارای محدودیت آب یا خاکهای غیر حاصلخیزی است نیز به خوبی رشد و نمو می کند. همچنین در خاک های سنگلاخی هم به خوبی رشد می کند.

در یک مطالعه اسانس نسترن زرد جمع آوری شده از منطقه کردستان مورد بررسی قرار گرفت و نشان داده شد که ماده اصلی موجود در آن n-nonadecane( 28%) ، n-dodecanoic acid( 12%) و 1-heptadecene ( 16%) بود. علاوه بر این گزارش شده است که میوه این گیاه سرشار از ویتامین C است.

خواص درمانی: در یک مطالعه نشان داده شد که عصاره R. foetida Herrm می تواند به شدت با یونهای فلزی پیوند برقرار کند و در نتیجه خاصیت آنتی اکسیدانتی دارد. در مطالعه دیگری نشان داده شد که عصاره نسترن زرد می تواند تمام باکتری ها مورد آزمایش( P.aeruginosa، S.aureus ، E.coli و S.typhi )را از بین ببرد. بهترین نتیجه زمانی بدست آمد که g/cc 75/0 عصاره متانولی به کار برده شد.

در طبّ سنتی ایران مورد توجه خاصی است. برای مثال، خواص زیر برای عرق نسترن ذکر شده است: 

•    تقویت کننده قلب و اعصاب و رفع خستگی

•    برطرف کننده عوارض کمبود ویتامین C

•    درمان ورم کلیه

•    درد معده و اسهال

•    دفع سنگ کیسه صفرا

•    رفع بی خوابی 

•    پاک کننده و مقوی کبد

•     آرامبخش

از بیماری های رایج آن لکه سیاه رز (Black spot) است که سوختگی برگ، لکه برگی، سوختگی، آسترومای برگ رز و کپک لزج نیز نامیده می‌شود و یک نوع بیماری قارچی است. علائم بیماری بصورت پدید آمدن لکه‌های سیاه با حلقه‌ای زرد رنگ در اطراف آن این لکه‌ها گرد یا نامنظم هستند و در دو سوی برگ رز دیده می‌شوند. این لکه‌ها در نهایت موجب ریزش برگ و نازیبا شدن بوته گل رز خواهند شد. عامل بیماری قارچ Diprocarpon rosae است. قارچ در آب و هوای مرطوب و درجه حرارت حدود ۲۴ درجه سانتیگراد فعال می‌شود. در هوای خشک هیچ گونه آلودگی اتفاق نخواهد افتاد. برای جلوگیری از این بیماری تا حد امکان از آبپاشی روی سطح گیاهان باید خودداری شود و از آبدهی زیاد از حد در شرایط آب وهوای مرطوب و شرایط تاریک باید اجتناب کرد. پاک کردن باغ از برگ‌های کهنه از تکرار چرخه این بیماری در فصل بهار جلوگیری می‌کند.

سمیت و عوارض جانبی : مصرف خوراکی میوه ی گل هیچگونه مسمومیتی ایجاد نمی کند و 100 گرم از آن حاوی بییش از 1200 میلی گرم ویتامین c می باشد. مصرف مقادیر کم آن هیچ عارضه ای در بر ندارد و در مورد مصرف مقدار زیاد و طولانی آن هم گزارشی ارائه نشده است. در کتب اروپایی مانند کمیسیون E ، عوارض مصرف مقدار زیاد این میوه ناشناخته گزارش شده است. البته کارگرانی که بطور مداوم در معرض میوه های گل سرخ هستند ممکن است دچار حساسیت و مشکلات تنفسی شوند. بعضی از این عوارض در واقع حساسیت نیستند بلکه پرزهای ریز میوه ی گل سرخ هستند که مانند پشم بروی پوست تحریکات مکانیکی پوست ایجاد می کنند. بوته نسترن، گونه‌ای مهاجم است، و ممکن است جاگزین گیاهان بومی شده و تعادل زیستی را به هم بزند. بنابر این، هنگام کاشت تزیینی این بوته در یک محیط جدید باید احتمال مزاحمت محیط زیستی در نظر گرفته شود.

: منابع  

http://en.wikipedia.org/wiki/Rosa_foetida

http://fa.wikipedia.org/wiki/لکه_سیاه_رز

http://fa.wikipedia.org/wiki/نسترن

http://fa.wikipedia.org/wiki/نسترن_زرد

http://kermanshah.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=4407

http://www.classicroses.co.uk/products/roses/rosa-foetida

نارگیل

http://www.helpmefind.com/rose/pl.php?n=5314

Jinous Asgarpanah, Parisa Ziarati & Masoomeh. 2014. The Volatile Oil Composition of Rosa foetida Herrm. Flowers Growing Wild in Kurdistan province (Iran).. Journal of Essential Oil Bearing Plants. Volume 17, Issue 1

Serteser A, Kargioğlu M, Gök V, Bağci Y, Ozcan MM, Arslan D. 2008. Determination of antioxidant effects of some plant species wild growing in Turkey. Int J Food Sci Nutr. 59(7-8):643-51