همیشه بهار در باغها یک گونه زینتی یکساله محبوب بوده و بدلیل خواص دارویی فراوان گیاه ارزشمندی به شمار می رود. اسم این گیاه از نام لاتین Calendus، به عنوان اولین روز هر ماه، به دلیل دوره طولانی گلدهی گرفته شده است.
برگها، ساده، بیضوی و خمیده و پشت و روی برگ کرکدار است که به صورت متناوب روی شاخه قرار گرفته اند و رنگ آنها سبز روشن است. گل¬ ها درشت و قطر آنها بین 4 تا 7 سانتی متر بوده و رنگ گل ها زرد یا نارنجی است.
گل ها اکثرا صبح ها باز و عصرها بسته می شوند. این گیاه دارای انواع کم پَر و پُرپَر می باشد. میوه فندقه است که وزن هزار دانه، 8 تا 12 گرم می باشد. داخل هر کدام از فندقه های زرد رنگ یک بذر کوچک قهوه ای رنگ وجود دارد.
از آنجا که منشا این گیاه نواحی گرم مدیترانه است، در طول رویش به گرما و همچنین تابش نور نیاز دارد. همیشه بهار، به خوبی قادر است خشکی و درجه حرارت های پایین را به خوبی تحمل کند. حتی برای مدت محدودی قادر به تحمل درجه حرارت های زیر صفر است. همیشه بهار از رشد و نمو سریعی برخوردار است، بطوریکه 50-40 روز بعد از سبز شدن به گل می روند. اگر گل ها بلافاصله پس از باز شدن چیده شوند جوانه های زایشی جدید بوجود می آیند. گرده افشانی در این گیاه بوسیله باد و حشرات انجام می شود. اگرچه این گیاه در خاک های فقیر (از نظر مواد غذایی) نیز گل های زیبایی تولید می کند، ولی در این شرایط حداقل مقدار ماده موثره را خواهند داشت. رطوبت زیاد برای همیشه بهار مضر است و خطر گسترش بیماری های قارچی را افزایش می دهد. پی-اچ خاک برای همیشه بهار، 5/4 تا 2/8 مناسب است. بذرها در ردیف هایی به فاصله 40 تا 50 سانتیمتر کشت می شوند. عمق بذر همیشه بهار در موقع کشت، باید 2 تا 3 سانتی متر باشد.
روغن های ضروری و رنگدانه هایی که از گل ها استخراج می شوند، پس از فرآوری در محصولات دارویی متفاوت به فروش می رسند. مواد تشکیل دهنده اصلی همیشه بهار شامل فلاوونوئیدها، گلیکوزید فلاونول، کومارین¬ها، تری¬ترپنوئیدها، استرول¬ها و پلی¬ساکاریدها می¬باشد. گل ها حاوی 2/0 تا 4/0 درصد اسانس بوده که از اسانس همیشه بهار در عطر سازی، و از رنگ زرد آن (کاروتنوئیدها) در صنایع آرایشی به عنوان رنگ کننده، استفاده صنعتی به عمل می آید. پماد معروف کالاندولا نیز از این گیاه با ارزش بدست می آید. گل های همیشه بهار دارای خاصیت معرق قوی، تصفیه کننده خون، ضد تشنج، برطرف کننده اختلالات کبدی، کم کننده فشار خون، پایین آورنده کلسترول خون، دفع انگل، رقیق کننده خون، مقوی اعصاب معده و نیروی جنسی، رفع جوش های صورت، کورک، پینه بستن دست و پا و رفع قی است. این گیاه به عنوان مدر، معرق، محرک مورد استفاده قرار میگیرد. مهمترین خاصیت گل همیشه بهار جلوگیری از تجزیه خون سرطانی و اعضاء سرطانی که قابل جراحی نباشند، است. دم کرده آن همچنین برای رفع اختلالات کبدی مفید بوده، اثر قاطعی روی کبد و ترشحات صفراوی دارد. نوع پُرپَر و پرتقالی آن از نظر دارویی ارجحیت دارد، چرا که حاوی مقدار زیادی مواد موثره است. در صنعت تولید لوازم آرایشی در بسیاری از موارد از این گیاه برای نرم کردن پوست و مصارف موضعی استفاده می کنند. از رنگ نارنجی تند این گیاه برای بهبود بخشیدن حالت ظاهری دیگر مواد دارویی استفاده می شود.
برای تکثیر ابتدا دانه ها (بذرها)را در خزانه می کارند. سپس گیاه جوان حاصل را به نحوی نشا می کنند که هر گیاه از دیگری حداقل 40 تا 45 سانتی¬متر فاصله داشته باشد. با استفاده از روش گلخانه، قبل از فروردین تا اوایل اردیبهشت، می توان گیاه جوان حاصل را به زمین اصلی انتقال داد. بدون استفاده از گلخانه نیز می¬توان دانه ها را در شیارهایی به عمق 3 سانتی متر کاشته و رعایت کرد که در هر 40 سانتی متر فاصله، 2 تا 3 دانه کاشته شود. روی دانه ها را نیز باید به علت مجاور بودن با هوا که اغلب ممکن است سرد و نامساعد باشد از یک قشر نازک خاک مناسب پوشانید.
برگها و گلبرگ های این گیاه مصرف خوراکی دارند اما عصاره های حاصل از این گیاه را نباید به مدت طولانی و در دزهای بالا مصرف نمود. مصرف مقادیر زیاد همیشه بهار ، مانند یک مسکن عمل کرده و فشار خون را پایین می آورد. به این دلیل مصرف همیشه بهار همراه با داروهای مسکن یا کاهنده فشار خون توصیه نمی شود. مصرف این گیاه ممکن است به طور بسیار نادر ایجاد حساسیت نماید. به طور خوراکی در زنان حامله و شیرده بهتر است مصرف نشود، ولی مصرف موضعی محصولات همیشه بهار در این شرایط بلامانع است.
: منابع
http://en.wikipedia.org/wiki/Calendula_officinalis
http://www.hortmag.com/plants/plants-we-love/pot-marigold-calendula-officinalis
https://www.botanical.com/botanical/mgmh/m/marigo16.html
Martin ,F. A grower’s manual for Calendula officinalis L :ADAS Bridget Research Centre, 2005.
امید¬بیگی، ر. تولید و فرآوری گیاهان دارویی، انتشارات آستان قدس رضوی، جلد دوم، 1384، 438 صفحه.
