تربچه جزء سبزیجاتی میباشد که ریشه خوراکی دارد و بومی جنوب آسیا و اروپا میباشد و سپس در تمامی جهان کاشته شده است. تربچه بومی ایران نبوده و از خارج از کشور به کشور ما وارد شده است. این گیاه از خانواده Brassicaceae یا همان خردل میباشد و از نظر ظاهر و بافت شبیه چغندر و شلغم است ولی طعمی متفاوت دارد.
تربچه می تواند در طول 3 روز از دانه به یک گیاه کوچک تبدیل شود و این نامگذاری نیز به همین علت بوده است .(Raphanus sativus به یونانی یعنی سریع ظاهر شونده ، که اشاره به جوانه زنی سریع تربچه دارد.)
این گیاه محصول معمول مزارع در آمریکا میباشد و چون در 3 تا 4 هفته بالغ میشود ، گیاهی محبوب برای کاشتن در باغ کودکان است.
شهروندان واهاکا و مکزیک در 23 دسامبر به عنوان بخشی از جشنهای کریسمس ، جشن تربچه دارند که در این چشن چهره های معروف را با تربچه درست کرده و در میدان شهر نمایش می دهند.
این گیاه خواص دارویی زیادی دارد.
بطور کلی دو نوع ترب وجود دارد :
1- ترب سیاه که معمولا در پائیز برداشت می شود .
2-تربچه که به رنگهای مختلف قرمز و وصورتی و بصورت های دراز و گرد وجود دارد .
ترب گیاهی است یکساله و یا دو ساله که ارتفاع ساقه آن تا یک متر می رسد .(معمولا بین 20 سانتیمتر تا 50 سانتیمتر میباشد.)
برگهای آن پهن ، ناصاف ، کرک دار و با بریدگیهای نامنظم می باشد .
گلها از خرداد تا شهریور بر روی این گیاه مشاهده میشوند و همزمان هم نر هستند و هم ماده و گرده افشانی توسط حشرات صورت می گیرد.
هر گل 4 گلبرگ دارد و 4 کاسبرگ به رنگ سبز روشن .
گلهای آن برنگ سفید ، زرد روشن ، آبی روشن و بنفش است که درانتهای شاخه ظاهر می شود .
دانه این گیاه بیضی شکل ، قهوه ای رنگ و کمی پهن میباشد و بین مرداد تا شهریور رسیده میشوند.
نگهداری از گیاه تربچه به شرح زیر میباشد:
نور: بهترین حالت برای این گیاه قرار گیری در آفتاب کامل میباشد.(میتواند در نیمسایه نیز قرار داشته باشد.)
خاک: خاک مناسب ، خاک لومی یا شنی با ph حدود 6.5 تا 7 میباشد.( خاک باید قلیلیی یا خنثی باشد.)
آبیاری: باید به طور متوسط صورت پذیرد به نحوی که خاک همیشه مرطوب باشد.
دما: 13 درجه دمایی مناسب میباشد.
به طور کلی در معرض سرما نباید قرار داشته باشد.
خواص داروئی تربچه به شرح زیر میباشد : ترب از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است و از زمانهای بسیار قدیم برای درمان بسیاری از بیماریها بکار می رفته است .
1)ترب برای دفع سنگهای صفراوی مفید است .
2)ترب در بعضی از اشخاص تولید گاز و آروغ می کند و تخم آن گاز و نفخ را از بین می برد .
3)ترب برای درمان نقرس و روماتیسم مفید است .
4)برگ ترب اگر با غذا خورده شود به هضم غذا کمک می کند .
5)آب برگ ترب برای تقویت چشم مفید است .
6)ترب برای درمان یرقان مفید است .
7)تخم ترب درد را تسکین می دهد .
8)در صورت مسمومیت غذایی مقداری تخم ترب را همراه با سکنجبین به بیمار بدهید باعث استفراغ می شود و معده را پاک می کند .
9)برای مداوای زخم های بدن از ترب و عسل ضماد تهیه کرده و روی زخم بگذارید .
10) دم کرده ترب ادرار آور است و برای درمان حبس البول بکار می رود .
11)تخم ترب ادرار آور و قاعده آور است .
12)اگر دست یا پای شما سرما زده است ترب را در آّب بجوشانید و بگذارید تا کمی سرد شود بطوریکه دست را نسوزاند سپس عضو سرما زده را چند بار در روز در این جوشانده قرار دهید .
13)دم کرده ریشه ترب تقویت کننده بدن است .
14)برای دفع سنگ کیسه صفرا و سرفه های تشنج آور از ترب بصورت زیر استفاده کنید :
در یک ترب بزرگ حفره ای ایجاد کرده و همچنین در ته آنهم سوراخ ریزی بوجود آورید بطوریکه آّب قطره قطره از آن خارج شود . سپس مقداری شکر در حفره ریخته و آنرا با آب پر کنید و ترب را در دهانه شیشه یا استکانی قرار دهید که آب آن قطره قطره از سوراخ ریز ته ترب خارج شده و در داخل شیشه یا استکان پر شود . این آب را چند بار در روز بنوشید .
15)خوردن تخم ترب ترشح شیر را زیاد می کند .
16)جوشانده ترب برای درمان اسهال خونی مفید است .
17)تخم ترب اشتها آور است.
18)برای از بین بردن تب، تخم ترب را دم کرده و به بیمار بدهید .
19) تخم ترب بصورت ضماد برای ورم پستان در مادران شیرده استفاده می شود .
در مورد خواص این گیاه میتوان به موارد زیر نیز اشاره کرد:
به گزارش «Ask.com» ویتامین C موجود در برگ آن ۶ برابر ویتامینی است که در ریشه وجود دارد. این گیاه حاوی کلسیم، پتاسیم، مس، اسید فولیک و آنتوسیانین (Anthocyanin) نوعی آنتی اکسیدان قوی است.
برگ های آن نیز در درمان یرقان موثر است. مصرف منظم آب این گیاه حرکت روده را آسان تر کرده و به تدریج اشتها را بهبود می بخشد.
تربچه که سرشار از فیبر است یبوست را درمان می کند و مصرف منظم آن برای رفع بواسیر مفید است.
مصرف روزی ۲ و یا ۳ بار، یک قاشق مرباخوری آب تربچه همراه یک قاشق مرباخوری عسل، بیماری هایی مانند سرفه معمولی، سیاه سرفه، گلودرد و ناراحتی ریوی را رفع می کند.
برای از بین بردن دانه های سرسیاه و لکه ها به طور روزانه جوشانده دانه تربچه را به ناحیه لکه دار بمالید.
برای تهیه این محلول یک مشت دانه تربچه را به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در ۴ لیوان آب بجوشانید و بگذارید خنک شود. سپس پنبه آغشته به این محلول را به طور منظم روی دانه های سیاه و لکه ها بمالید.
این محلول برای کاهش درد و التهاب بر اثر گزیدگی حشرات نیز مفید است. این گیاه برای رفع اختلالات ادراری مانند التهاب و آلودگی قارچی موثر است. خاصیت ضدسموم و ضدسرطانی آن برای درمان سرطان های مختلف مانند کلیه، روده، معده و ... موثر اشست.
ویتامین c، فسفر، روی و ویتامین B کمپلکس موجود در این گیاه ریشه ای برای پوست مفید است.
خاصیت ضدعفونی کننده آن، اختلالات پوستی مانند خشکی، ترک و جوش های قرمز را رفع می کند.
این گیاه که غنی از فیبر، آب و حاوی میزان پایین کربوهیدرات قابل هضم است، مصرف آن به افرادی که قصد کاهش وزن دارند توصیه می شود.
با تب ایجاد شده از عفونت مقابله می کند. علاوه بر خاصیت هایی که ذکر شد، تربچه سوخت و ساز بدن را تنظیم کرده و گردش خون را بهبود می بخشد.
روش کاشت و نگهداری تربچه:
این گیاه دارای انواع و اقسام فراوانی بوده برگ های آن بیضی شکل و کشیده هستند و اطراف برگ دارای بریدگی و شکاف بوده و زبر(خشن) میباشد .
برگ ها مستقیم از ریشه خارج می شوند . قسمت اصلی و خوراکی تربچه برجستگی انتهایی برگ ها است که به رنگ های مختلف ، سفید ، قرمز ، و دورنگ دیده می شود .تربچه ، یکی از سبزیهای اشتها آور است که در اکثر خانواده ها آن را مصرف می کنند . برگ آن نیز خوراکی می باشد .عده زیادی از مردم تربچه را در منزل می کارند و در سر سفره اغلب خانواده ها دیده میشود .
اصولا این گیاه را به دو نوع تقسیم می کنند و کلیه انواع این گیاه را در این دو دسته قرار می دهند .1– تربچه نقلی یا تربچه چهار فصل : این قسم تربچه خیلی زود سبز شده و محصول آن در مدت زمان کوتاهی بدست می آید .تربچه به شکل و رنگ های : گرد قرمز ، گرد ارغوانی / گرد سفید ، گرد بنفش ، گرد قرمز نوک سفید ، تربچه نیمه بلند قرمز ، نیمه بلند قرمز نوک سفید ، نیمه بلند ارغوانی ، نیمه بلند سفید ، تربچه بلند قرمز ، تربچه بلند سفید و بلند بنفش وجود دارد .
2– ترب یا تربچه درشت : برای بدست آوردن محصول ترب ، مدت زمان بیشتری لازم است .بوته های ترب ، بزرگتر از تربچه می باشد .
لذا بایستی فاصله بوته ها از یکدیگر بیشتر باشد تا فضای لازم برای رشد گیاه وجود داشته باشد .ترب ، به دو رنگ ، سفید و سیاه وجود دارد که به نامهای : ترب سفید و ترب سیاه نامیده می شوند .آب و هوا و خاک : تربچه در هر آب و هوا و خاکی می روید ، لکن در هوای گرم زود خَشَبی ( خشک و چوبی ) و پوک شده از مرغوبیت آن کاسته میشود . از نظر خاک ، زمان کشت را باید در نظر داشت ، باین معنی که برای کشت بهاره ، زمین شنی و سست بهتر از زمین رسی و شنی سخت می باشد .بعکس برای کشت انواع تابستانه در زمین های رسی و شنی و نمدار بهترین محصول بدست می آید .
روش کاشت و ازدیاد تربچه و ترب : تکثیر تربچه ، وسیله بذر می باشد.بذر تربچه ، قرمز رنگ ، کروی شکل و نسبتا ریز است .
قوه نامیه بذر تربچه ( قدرت سبز شدن بذر ) در حدود ۵ سال است .به این معنی که بذر تهیه شده از تربچه برای کاشت بعدی حد اکثر تا ۵ سال قابل استفاده می باشد . ولی بهترین محصول از بذرهای جوان که حد اکثر ۳ ساله باشند بدست می آید .بذر تربچه ۴ تا ۷ روز بعد از کاشت سبز می شود .
بذر مورد نیاز برای ۱۰۰ متر مربع زمین از انواع تربچه نقلی یا ریز ۲۵۰ تا ۳۰۰ گرم و برای انواع درشت ۱۰۰ تا ۱۵۰ گرم می باشد .معمولا تربچه نقلی را به صورت نوبر می کارند . به این منظور از آبانماه به بعد تربچه را در زیر نایلون ، یا شاسی ، یا گلخانه کاشته ، در زمستان برداشت می نمایند .تربچه را در هوای آزاد و فضای باز می توان بجز در طول زمستان در همه فصول کاشت .کشت تربچه ، به دو طریق خطی ( ردیف کاری ) ، دستپاش ( کرتی ) انجام می شود .
زمان کاشت تربچه ، در فضای باز بنا به سردی هوا از اول اسفند ماه تا اول آبانماه توصیه می شود .و می توان پیاپی آن را کاشت و برداشت نمود.میزان مصرف بذر در زمان کاشت بستگی مستقیم به دقت و توجه فردی دارد که بذر را می کارد .اگر به صورت فشرده کاشته شود ، مقدار بذر مورد نیاز بیشتر و اگر تُنُک و کم پُشت کاشته شود ، میزان بذر مورد مصرف کم خواهد بود .( تذکر : آنچه در مورد نحوه کشت و مراقبت تربچه بیان شد شامل ترب، نیز می شود . فقط فاصله بین بوته های ترب ، بیشتر از تربچه خواهد بود .همچنین مقدار بذر مصرفی ترب ، کمتر از تربچه ، بوده و مدت زمان سبز شدن ترب طولانی تر از تربچه خواهد بود .)
روش خطی ( ردیفکاری ) : در روش خطی ، بهتر است به ترتیبی بذرها را در شیارها قرار داد که فاصله بذرها از یکدیگر ۱ تا ۲ سانتیمتر ، فاصله شیارها از هم ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر باشند . سپس خاک اطراف شیارها را بروی بذرها بخوابانند .
روش کرتی ( دستپاش ) : در روش کرتی ، بایستی دقت شود بذرها بطور یکنواخت در زمین پخش شوند .به این منظور می توان مقدار بذر مورد نیاز برای کاشت را با ۲ تا۳ برابر خاک نرم و یا ماسه مخلوط نموده ، توامآ در زمین پاشید .سپس با ماله چوبی یا شن کش روی آنها را پوشانید تا بذرها زیر خاک رفته و در معرض تابش مستقیم آفتاب و هوای آزاد قرار نگیرند .همچنین در دسترس پرندگان نباشند .
کود دادن : تربچه از لحاظ احتیاج به مواد غذایی و کود خیلی قانع است به نحوی که در زمینی با حد اقل مواد غذایی می توان دو نوبت متوالی در سال تربچه را کاشت .لکن برای برداشت محصول خوب و مرغوب تقویت زمین ضرورت دارد .
تذکر : چون تربچه معمولا پس از ۱۸ تا ۲۵ روز از تاریخ کاشت بذر ، قابل برداشت خواهد بود ، توصیه می شود که بذر آن را با سایر سبزیها بکارند تا زمین بخاطر کشت تربچه معطل نماند .به این منظور می توان تربچه را با سبزیهایی مانند : هویج درر یک زمان و یک محل کاشت .زیرا در حالی که تربچه برداشت می شود ، هویج شروع به رشد میکند و از زمین حد اکثر استفاده خواهد شد .بذر گیری : برای آن که شخصا بتوان بذر خوب تهیه نمود و بذر مورد نیاز سال بعد را تامین کرد .از آخرین محصول پاییزه تربچه های سالمتر و خوش فرم تر را جدا کرده ، جمع آوری می نمایند و در زیر خاک خشک کنار هم به صورت ردیف می خوابانند .در طول زمستان آنها را به همین شکل نگهداری نموده در اسفند تا فروردین ماه بتدریج آنها را از زیر خاک خشک خارج کرده ، به فواصل ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتر از یکدیگر می کارند .پس از مدتی شاخه گل آنها از خاک خارج شده گل می دهد .در تیرماه و مرداد ماه بذرآنها می رسد . پس از رسیدن بذرها ، شاخه های حامل بذرها را که در غلاف ( غلاف بذرها را در داخل خود نگهداری می کند ) قرار دارد قطع نموده و دسته می کنند و در محل خشکی که هواگیر باشد خشک می کنند .پس از آنکه غلاف ها خشک شدند آنها را با ملایمت و به آهستگی به زمین می زنند ( می کوبند ) تا بذرها از داخل غلاف ها خارج شوند .آنگاه بذرها را از خاشاک جدا ساخته و در قوطی ، جعبه و یا پاکت در محل مناسبی نگهداری می کنند .در مورد تربچه های زمستانه بایستی از بذر تربچه های پائیزه بذر تهیه نمود
این گیاه ، گیاهی مناسب برای کاشتن در کنار سایر سبزیجات میباشد زیرا آفات و حشرات به برگهای این گیاه حمله میکنند و ریشه گیاه و سایر گیاهان در امان میمانند.
: منابع
http://en.wikipedia.org/wiki/Radish
http://forum.patoghu.com/thread93407.html
نارگیل
http://plants.usda.gov/java/profile?symbol=RASA2
http://www.missouribotanicalgarden.org/gardens-gardening/your-garden/plant-finder/plant-details/kc/a762/rap
http://www.pfaf.org/user/plant.aspx?LatinName=Raphanus+sativus
